Popular Posts

Sunday, August 28, 2011

सरणको साहित्यबारे विवेचनाहरु


साहित्यकार  ;/0f /fO{sf] dfgj ;+;f/ -pkGof;­_, clGtd :jLsf/f]lQm -syf ;ª\u|x_, ;fyL -lgaGw ;ª\u|x_ / ;/0f /fO{sf sljtfx¿af/] s]xL cleJolQm / ljj]rgfx¿M—
 -pkGof; _
Dffgj ;+;f/

                                                                         —8f= w|'jrGb| uf}td

>L ;/0f /fO{sf] …dfgj ;+;f/Ú Ps p2]Zok"0f{ pkGof; xf] . n]vsn] o;df Pp6f pRr cfbz{nfO{ ljzfn sNkgfsf] r'r'/fdfly k'¥ofP/ uugr'DjL agfpg] k|of; ug'{ ePsf] 5 . …dfgjÚ kfq xf], j[4f>d xf], ;+:d/0f xf], pkGof; xf] cyjf d[To' glhs k'u]sf] hLjgsf] wldnf] cfef; xf] . w]/} cy{ nfUg ;S5g\ . hLjg, d[To', /fli6«otf, cfbz{, cfsfª\Iff clg ljleGg cj:yf ldn]/ ag]sf] 5 …dfgj ;+;f/ .Ú o;df hLjgsf] cj;fgglhs  k'u]sf kfqx¿sf afRg] cfwf/ vf]Hg n]vs k|oTgzLn b]lvg' x'G5 . Tof] afRg] cfwf/ :jR5 / :jfledfg ;d]tsf] cfwf/ xf] . kl/jt{gfsf] ;+:d/0f jf cfTdj[tfGtåf/f aofg ul/Psf] o; syfdf b]z, /fhgLlt, /fhgLltsf lj8Djgfx¿ / gful/ssf st{Josf s'/fx¿ clg dflg;n] hLjgnfO{ s;/L afRg' kb{5 eGg] efjnfO{ n]vsn] efj's dg / cfbz{ / ljZn]if0ffTds dl:tissf] k|of]uåf/f emNsfpg' ePsf] 5 . cfh cy{Joj:yf, /fhgLlt, dfgj–hLjgsf ljleGg kmf6df b]lvPsf ;+s6x¿sf] lg¿k0f ub}{ ltgsf] ;dfwfgtkm{ klg n]vs hfu?s b]lvg' EfPsf] 5 .
      n]vssf] efiff ;/n 5, ;'af]w 5 . z}nL ;/; 5 . kf7snfO{ k6Øf/ nfUg]5}g eGg] d]/f] wf/0ff 5 . cfbz{ / efj'stfnfO{ s;}n] clns w]/} klg dfGg ;Snfg\ t/ pkGof;sf] ljifoj:t'n] dfu]sf] x'gfn] dnfO{ tL :jfutof]Uo nfu]sf 5g\ .=k|]d / /fli6«o efjgfsf] pRr af]wn] el/Psf] of] pkGof; n]vssf] cu|ufdL ;f]rsf] kl/0ffd xf] . xfd|f] ;dfhdf o:tf :ki6 ;Gb]z lbg] pkGof; klg rflxG5g\ . n]vs cfÏgf] n]vgdf :ki6 / Odfgbf/ b]lvg' ePsf] 5 pkGof;sf] ;kmntfsf nflu oL s'/f cfjZos x'G5g\ . cfÏgf] p2]Zo ;Dk|]lift ug{ n]vs ;kmn x'g'x'G5 . cGo pkGof; cem} clu a9]sf cfpg\ eGg] z'esfdgf n]vsnfO{ lbg rfxG5' .
                                                              -;f]xL k':tssf] e"ldsfaf6_

 a]Un} ;+;f/
—;'/]z k|f~hnL

Kfl5Nnf]k6s g]kfnL cfVofgdf …dfgj ;+;f/Ú gfd}n] Pp6f k[ystf af]s]/ cfPsf] pkGof; xf] h;n] x/]ssf] hLjg ef]ufOnfO{ s'g} g s'g} ¿kdf ;d]6]sf] 5 . /fhgLlts, cfly{s, ;fdflhs jf dfgl;s ¿kn] pAhfpg] ;ª\sL0f{tf, lgtfGt JolQmjfbL ;+:sf/, :jfyL{ k|j[lQ / pkef]QmfjfbL cfj/0fnfO{ ljleGg kfqsf] dfWodaf6 ;'Id¿kdf s]nfPsf 5g\ pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] . ls6]/}eGbf ;Dk"0f{ oyfy{x¿sf] Pp6f ;du| ¿ks xf] k|:t't pkGof; . o; k':ts pk;+xf/;lxt b'O{ v08df ljeflht 5 . syfn] dfgj hLjgk|ltsf] k|]dnfO{ uxg¿kdf lr/kmf/ u/]sf] 5 bfz{lgs lrGtgsf ;fy . st} klg Ps/;tf dx;'; gx'g] u/L a'lgPsf snfTds k+lQmx¿n] st}–st} eg] kf7s :jo+nfO{ cfÏgf] cl:tTjaf]w ug{ afWo kfl/lbG5g\ .
cf;', ldng–lj5f]8, cf/f]x–cj/f]x, hLjgsf] psfnL–cf]/fnL, ldld{/]–uf]w"nL, cfx / pR5\jf;sf] ;ld>0f k|:t't pkGof; cfk}mdf Pp6f hLjg afRg] snfsf] pTs[i6 b[i6fGt xf] . n]vsn] dfG5]sf kL8fnfO{ clt glhsaf6 5fDg] k|oTg u/]sf 5g\ . b]zsf] /fhgLlts kl/j[QnfO{ d"ne"t ¿kdf p7fP/ b]zdf ljBdfg cGof]nnfO{ h:tfsf] t:t} ptf/]sf 5g\ . Ps} jfSodf eGbf Pp6L gf/Lsf] r/d ;kmntfsf] syf xf] of] . rfx] pm /fhgLltsdL{ xf];\ jf kj{tf/f]xL . k||wfgdGqL xf];\ jf j[4f>d–;~rflnsf cyjf Pp6L ;fdfGo u[lx0fL g} lsg gxf];\ .
s'g} klg hLjg cfkm}df ;fy{s x'b}g a? o;nfO{ s;/L lhpg] eGg] k|Zg dxŒjk"0f{ x'G5 . …dfgj ;+;f/Ú cfk}mdf Pp6f bfz{lgs pkGof; xf] hxf hLjgnfO{ cToGt} snfTds ¿kdf lrq0f ul/Psf] 5 . afa'sf] cg'xf/;Dd b]Vg gkfPsL Pp6L kfq lvgf}/L dft[jfT;Nosf] sn]j/df n'sfdf/L v]Nb} of}jgsf] v'8\lsnf] r9\g yfN5] . cefjsf sf/0f b'AnL, kftnL lvgf}/LnfO{ ljBfnosf Ps lzIfs ofofj/n] k|>o lbPkl5 p;sf] hLjgn] gof pmhf{ k|fKt u5{ . lzIffsf] pHofnf]n] p;df cu|ufdL kl/jt{g NofO{lbG5 / pm lvgf}/Laf6 kl/jt{gfdf ¿kfGtl/t x'G5] . pm pkGof;sf] d'nkfq klg xf] . r9\bf] of}jg;u} p;df :qL;'ne nHhf / ;dk{0fsf] efj ljsl;t x'b} hfG5 . …d}n] ;/nfO{ d]/f] :qL;'ne ev{/ kmlqmb} u/]sf] d]/f] of}jg;u kf}7]hf]/L v]Ngsf lglDt cg]s xfjefj, s6fIf / dfofn' s'/fx¿ u/]/ cfdGq0f u/]Ú, hjfg cfd o'jtLx¿sf] h:t} kl/jt{gfsf] dgsf] pb\j]u xf] of] . p;n] qmdzM cWof/f] / pHofnf]aLrsf] cGt/ yfxf kfp5] . x/]s k'/fgf ljrf/ / l;4fGtnfO{ ;dosf] /Ïtf/n] k5fl8 ws]Nb} / eTsfpb} hfG5 eGg] s'/f a'‰g yfN5] . pkGof;le` y'k|} To:tf ljifo 5g\ h;n] x/]snfO{ cfÏgf] lhhLljiffsf] af]w u/fp5 .
syf ;'?b]lv cGTo;Dd k|]dsf] ;]/f]k]m/f]df 5 . hjfg l76fl76Ln] Pscsf{df ug]{ k|]d xf];\ of lzIfsn] cfÏgL 5fqfnfO{ ug]{ k|]d cyjf cfdfn] cfÏgf ;Gtfgk|lt ug]{ k|]d g} lsg gxf];\ . of Pp6L ;fyLn] csL{nfO{ ug{] k|]d . …afa'–cfdfsf] dg 5f]/f5f]/L dfly, 5f]/f5f]/Lsf] dg 9'ufd'9f dflyÚ eGg] g]kfnL pvfgnfO{ rl/tfy{ ug{ d"nkfq kl/jt{gfsf ;Gtfg kf?xfË / gfo'dfn] dxŒjk"0f{ e"ldsf v]n]sf 5g\ .
of] pkGof;df Psftk{m dfgjsf] j[4fj:yfsf] efjfj]z, dgf]bzf / k|j[lQnfO{ s]nfOPsf] 5 eg] csf]{tk{m Pp6f n]vsn] hLjgnfO{ slt glhsaf6 cg'e"t ubf]{/x]5 eGg] oyfy{nfO{ klg k|i6ØfOPsf] 5 . To;f] t k|:t't pkGof;sf] efjkIf cln hl6n nfUg ;S5 . n]vsn] a9L ;flxlTos aGg gvf]hLsg ;/ntfnfO{ j:t'ut ¿kdf ;d]6\g ;s]sf] eP …dfgj ;+;f/Ú cem pTs[i6 x'g] lyof] .
                                                      sflGTfk'/, @)^% df3 @%


—t]hs'df/ >]i7

Dfflg;sf] hLjg, d[To', /fli6«otf, cfbz{, dfgjLo cfsfª\Iff clg dfG5]sf] hLjgsf ljleGg cj:yf ldn]/ ag]sf] 5  of] pkGof; . o;df hLjgsf] cj;fgglhs k'u]sf dflg;x¿sf] afRg] :jR5 / :jfledfgsf] cfwf/ vf]Hg n]vs k|oTgzLn /x]sf 5g\ .=== o; pkGof;df b]z, /fhgLlt, /fhgLlts lj8Dagf / gful/ssf st{Josf s'/fsf ;fy} dflg;n] s;/L afRg'k5{ eGg] efjnfO{ pkGof;sf/n] efj's dg, cfbz{ / ljZn]if0ffTds dl:tissf] k|of]uåf/f ;/n, ;xh ¿kdf AoQm ug{ vf]h]sf 5g\ .

ul/df r}t @)^%, k"0ff{ª\s #!^



km/s ljifoj:t'sf]= pkGof;

sdn ;'j]bL


;flxlTos j[Qdf Tolt rrf{df cfpg] gfd t xf]Og Tof] gfd t/ /fhgLlts, ;fdflhs, ;f+:s[lts Tfyf ;dfh ;]jfsf] If]qdf eg] em08} rf/ bzssf nfdf] sfnv08 latfO;s]sf] 5 . /fhgLlt, k|fWofkg tyf ;fdflhs–;f+:s[lts cf/f]x–cj/f]xnfO{ glhsaf6 5fd]sf] gfdn] tLgj6f s[lt hGdfPsf] 5 km/skm/s lawf cyf{t sljtf, lgaGw / pkGof;df . /fhwfgLaf6 6f9f df]km;ndf /dfO/xg] Pp6f sd{zLn ;|i6fsf] gfd xf] — ;/0f /fO{ / xfn} pgsf] gjLgtd cf}kGofl;s s[lt ahf/df cfPsf] 5 …dfgj ;+;f/Ú gfd lnP/ .
==cfTdj[tfGtut z}nLdf l;g]dfsf] ÏNof;Aofsz}nL ;fk6L lnP/ k|:t't ul/Psf] pkGof; eGbf x'G5 of] pkGof; dfgj ;+;f/nfO{, s]xL /fhgLlt, s]xL cfbz{ kl/sNkgf, s]xL hLjg / d[To'sf] kl/efiff / s]xL efj's dgsf] pb\j]u–på]ngsf] rl/qsf ¿kdf k|:t't pkGof;n] k|:t'ltdf gofkg gNofP klg ljifout p7fgsf ¿kdf gof cfbz{jfbL z}nLsf] ;"qkft u/]sf] 5 . k'hLjfbL ;ª\qmd0fsfndf lvgf}/L eGg] kfq kl/jt{gfdf ¿kfGtl/t ePsf] 5 p;sf] cfTdj[tfGTfdf jl0f{t ;fdflhs cy{ Joj:yfn] cfh xfdL afr]sf] o'u / kl/j]zsf] ;du|lrq k]z u/]sf] 5 . st} cfbz{ / efj'stfsf] nx8df pkGof;sf/ aUb} uP klg ;fy{s p2]Zolt/ nDs]sf] pkGof;n] cu|ufdL af6f] kqm]sf] 5 . elTsPsf ;kgfx¿nfO{ sNkgfsf] p8fgåf/f ;fsf/ kfg{ vf]Hbf hGdg k'u]sf] xf] of] pkGof; / o;sf] :jLsf/f]lQm klg pkGof;sf/af6} ePsf] 5 . hLjgl;t aUb} uPsf] pkGof;sf] gfos dfgjsf] hLjg rl/qn] w]/} cy{x¿sf] k|If]k0f u/]sf] 5 hxf dfgj ;Í6sf] lg?k0fsf] dfu{ klxNofpg] k|oTg;d]t ul/Psf] 5 .
Efm08} tLg bzs cufl8b]lv sljtf n]vgtkm{ k|j[Q lyP ;/0f /fO{ . k];fut lhDd]jf/L ;DxfNb} cfh hLjgsf] 5}6f} bzs 6]Sg k'Ubf cfÏgf] hLjg;lËgLsf] j[4f>d agfpg] / cfkm"x¿ To;}df /xg] rfxgfnfO{ ef}lts ¿kdf k"/f ug{ g;s]sf sf/0f …dfgjÚ kfqnfO{ j[4f>dsf] kl/k"/s agfP/ cf}kGofl;s j[4f>d lgdf{0f u/] . pgn] agfPsf] cf}kGofl;s j[4f>dleq dfcf]jfbL hgo'4sf] ;f}Gbo{zf:q, h;sf sf/0fn] d'n'sdf :yflkt, nf]stflGqs u0ftGq, aLrdf ;fdGtjfb–;+;bjfbsf] ;]/f]k]m/f]df eP u/]sf c;dfg ;lGw ;k{gx¿, ;+;bjfbL bnx¿sf] ;QflnK;fsf sf/0f ePsf 3LgnfUbf n]gb]gx¿ / o:t} hLjgnfO{ xNnfpg] 36gf–kl/36gfx¿sf] k]mxl/:t aGg k'u]sf] 5 k|:t't pkGof; .
of] pkGof;nfO{ ;/b/ pkGof;sf] nx/df /fVbf ;Da4 ;h{snfO{ cGofo geP klg wd{ lg/k]Iftf / hftLo ;b\efjsf] kl/ro eg] hlt g} dxŒjsf ;fy oxf k|:t't ul/Psf] 5 . /fO{sf] ljrf/ / bz{g k|ultjfb xf] t/ k|ultjfb ;j{yf km/flsnf] / k|of]ujfbL z}nLdf pkGof;df k|o'Qm eP/ cfPsf] 5 .
cNkljsl;t b]zsf] ;dfh, ;flxTo, ;+:s[lt / ;+:sf/nfO{ Toxfsf] ;Qf /fhgLltn] k|efj kf/]sf] x'G5 . ;Qf /fhgLltnfO{ ;xL dfu{df 8f]¥ofpg pkGof;df st} laDa / k|tLs t st} ;sf/fTds cfu|xsf] k|of]u ul/Psf] 5 . 8f= ;f}Gbof{, kl/jt{gf / dfgjh:tf d'Vo kfqx¿ ;Qf /fhgLltl;t k|ToIf / k/f]If¿kdf au]sf 5g\ . Pp6f lab|"k rl/q / kl/j]znfO{ ;Toofqfdf nfUg ck|ToIf cfu|xsf] kl/rfos /x]sf] k|:t't pkGof;n] g]kfnL cf}kGofl;s ofqfdf pkl:ylt b]vfPsf] 5 .
                                               dw'ks{ ,@)^^,dª\l;/,k"0ff{ª\s $*^

                                                                     

 —8f= v]d bfxfn
Dffgj ;+;f/df Pp6L aflnsfn] cfÏgf] afNosfndf ef]u]sf] b'Mv ;'vx¿df ;s];Dd ;/n 9Ëdf k|sfz ePsf 5g\ . pkGof;sf] ljifonfO{ ;+:d/0fsf dfWodaf6 j[Qfsf/Lo z}nLdf k|sfz ug]{ k|of; ePsf] 5, o;sf] nIodf yf]qf ljrf/ / l;4fGtnfO{ cfd"n kl/jt{g ug'{kg]{ b]vfOPsf] 5 . kfqx¿n] /fhgLlt klg ;kmf / ;'Gb/ ag]sf] x]g{] OR5f /fv]sf 5g\ .
pkGof;sf s]xL kftf, jf0fL k|sfzg, lj/f6gu/,@)^&
                                                                        

—/d]z kf}8]n
Dffgj ;+;f/ pkGof;n] ;+;f/sf] eGbf klg g]kfnsf] kl/j]znfO{ ;d]6\g] k|of; u/]sf] 5 . pkGof; j[4f>d vf]Ng] ;fdfGo ljifoaf6 ;'? eP klg o;df d"ntM /fhgLlt, wd{, ;+:sf/, d[To', k|]d, qmflGt h:tf ljifox¿ ;d]l6Psf 5g\ . d[To'nfO{ dxfg\ JolQmn] klg l:jsfg'{ kg]{ ;Gb]zx¿ o; pkGof;df kfOG5 . ;/0f /fO{ pkGof;df gf/LjfbL eP/ b]vf k/]sf 5g\ / k|foM ;Tkfqx¿ dfq oxf pkl:yt b]lvG5g\ .
cf}hf/ @)^^a}zfv @#


…dfgj ;+;f/Ú pkGof;sf] d"NofÍg
         
 —xl/nfn kf08]
pkGof;sf/ ;/0f /fO{åf/f lnlvt dfgj ;+;f/ pkGof; d"ntM cfnf]rgfTds oyfy{jfbL wf/faf6 k|efljt ePsf] kfOG5 . lj= ;= @)^% ;fndf k|sflzt ;/0f /fO{sf] dfgj ;+;f/ pkGof; klxnf] k|of; xf] . lqe'jg ljZjljBfnodf lzIfs k]zfdf hflu/] /fO{ s]xL jif{b]lv cjsfz hLjg JotLt ul//x]sf 5g\ . ;f7Lcf} bzssf] ljz[ª\vlnt ;Dk"0f{ cg'ej cg'e"lt / ljrf/nfO{ cfÏgf] pkGof; dfgj ;+;f/df snfTdstfsf ;fy ;d]6]sf] kfOG5 . syf, sljtf, lgaGw lawfdf ;kmntf xfl;n ul/;s]sf ;/0f /fO{n] pkGof;df g]kfnL ;dfhsf] ;fdflhs, cfly{s, wfld{s, ;f{:s[lts,  /fhgLlts oyfy{ 36gfx¿nfO{ cfnf]rgfTdstfsf ;fy k|:t't u/]sf] kfOG5 . k|]d, k|0fo, klxnf] k':tf / bf];|f] k':tfaLr åGå, e"d08nLs/0fsf] k|efj, gf/Lsf] dxfgtf cfbL ljifoj:t'x¿df /f]rstfsf;fy dfgj ;+;f/ pkGof;df k|:t't ePsf] kfOG5 . rl/q lrq0fsf cfwf/df pkGof; ;an /x]sf] b]lvG5 . k|d'v, ;xfos / uf}0f kfqsf] cfjZos pkl:yltn] pkGof;nfO{ bl/nf] agfPsf] kfOG5 . g]kfnsf] ;fdflhs, /fhgLlts, cfly{s cj:yfsf] lj;ª\ult kIfnfO{ Joª\Uo ug]{ ljj]Ro pkGof;sf] j:t', kfq, efiff ;'xfpbf] 5 . dfgj ;+;f/ pkGof;sf] syfgs 9frf j[Qsf/Lo 5 -bfxfn @)^% M @_ . k|ydk'?if / t[tLok'?if b[li6laGb' /x]sf] dfgj ;+;f/ pkGof;nfO{ ljleGg sf]0faf6 d"NofÍg ubf{ pko'Qm x'G5 .
dfgj ;+;f/ pkGof;nfO{ cfnf]rgfTds oyfy{jfbL wf/fcGtu{t /fv]/ d"NofÍ0f ug{ ;lsG5 . ;fdflhs cGwljZjf;, s'k|yf, cGofo, cTofrf/, k|ult pGgltlt/ ult/f]w ug]{ clxts/ sfo{x¿nfO{ cWoog, cfnf]rgf, ljZn]if0f, JofVof ug]{ k|j[lQnfO{ cfnf]rgfTds oyfy{jfb elgG5 -k|wfg@)^!M!$(_ . dfgj ;+;f/ pkGof;sf] gflosf kl/jt{gfsf] jfNosflng ;fdflhs cj:yf hftLo e]befj / ul/aLsf] sf/0f b'Mvbk"0f{ /x]sf] x'G5 . tfTsflng ;fdflhs, cfly{s, /fhgLlts, wfld{s, ;f+:s[lts cj:yfnfO{ h:tfsf]t:t} ¿kdf k|:t't ug'{sf ;fy} pkGof;sf/n]  o;af/] l6sfl6Kk0fL, JofVof, ljZn]if0f u/]sf] kfOG5 . Psflt/ pkGof;sf/n] kl/jt{gf tyf cGo kfqx¿af6 b]zsf] c/fhs l:ylt, zf]ifs ;fdGtn] ul/a lgd'vfk|lt u/]sf] ceb| Jojxf/, e|i6frf/, sld;gvf]/ k|j[lQ, ul/a emg ul/a x'g] la8Dagf, /fhgLlts cl:y/tfsf] sf/0f b]z cwf]ulttkm{ a9]sf] l:ylt  b]vfPsf 5g\ eg]  csf]{lt/ oyfl:yltk|ltsf] ljb|f]x, ;fdflhs lj;ª\ultsf] cfnf]rgf, cg'zf;gxLg / hglj/f]wL tŒjx¿;u h'Wg'kg]{ c7f]6 pkGof;sf/sf] /x]sf] 5 . kl/jt{gfsf] tTsflng ult/f]wnfO{ qmdzM cGTo u/L b]znfO{ Pp6f k|ult / pGglttkm{ nfg] k|of; ;kmn ePsf] b]lvG5 . To;sf/0f dfgj ;+;f/ pkGof;df  pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] ;d;fdlos 36gfnfO{ k|:t't u/L To;k|lt ljj]rgf, cfnf]rgf tyf cfÏgf] b[li6sf]0f k|:t't u/]sf] b]lvG5 .
k|ultjfbL tyf ;dfhjfbL oyfy{jfbL k|j[lQx¿ dfgj ;+;f/ pkGof;df b]lvG5 . ;fdGtjfbL k4ltsf] lj/f]w, ul/a lgd'vf hgtfsf] kIfdf af]Ng], ;dfhjfbL 9frfdf ;Dk"0f{nfO{ abNg] OR5f /fVg] lrGts, ljrf/s k|ultjfbLleq kb{5g\ -;'a]bL @)^$M!@@ _ . k|ultjfbL tyf ;dfhjfbL wf/fcGtu{t /x]/ syfx¿ l;h{gf ug]{ ;/0f /fO{n] cfÏgf] pkGof; dfgj ;+;f/df k|ultjfbL :j/ phfu/ u/]sf] b]lvG5 . ul/a kl/jf/df x's]{sL o; pkGof;sL gflosf kl/jt{gf ;fdGtL ;+:sf/sf] lj/f]w u5]{ / ul/a lgd'vf zf]if0fdf k/]sf hgtfx¿sf] kIfdf pleG5] . kl/jt{gf ;fdGtL ;/sf/sf] cfGbf]ngdf ;xefuL X'G5] . ufpufpdf uP/ ul/a hgtfsf] pGglt ljsf; ug{ ;dlk{t x'G5] . s'zn k|wfgdGqL eP/ g]kfnL hgtfsf] kIfdf sfd ug]{ / k'hLjfbL ;fdGtLx¿sf] cGTo ug{ nflukg]{ kl/jt{gfsf] ljrf/ k|ultjfbn] cf]tk|f]t ePsf] b]lvG5 . kl/jt{gf gfd}n] klg k|ult / pGglt pGd'v b]lvG5 . To;}n] k|ultjfbnfO{ ;flxTodf snfTdstfsf ;fy k|:t't ug]{ ;/0f /fO{ o; dfgj ;+;f/ pkGof;df klg Tolts} ;hs / ;kmn b]lvG5g\ .
dfgj ;+;f/ pkGof;df :jR5GbtfjfbL k|j[lQx¿ klg b]lvG5 . efj'stf, k|s[ltk|]d, k|]d k|;ª\u, cfWoflTds r]t, ljb|f]x, qmflGt cfbL k|j[lQ ePsf] ;'wf/jfbL cfbz{ / knfogjfbL oyfy{sf] kIfdf s]lGb|t /x]sf] jfb g} :jR5Gbjfb xf] -;'j]bL@)^$M*#,*$_ . kl/jt{gfn] lzIfs ofofj/;u u/]sf] k|]d, ;dk{0f, efj'skg cfbLnfO{ lgs} /f]rstfsf ;fy :jR5GbjfbL z}nLdf ;/0f /fO{n] dfgj ;+;f/ pkGof;df k|:t't u/]sf] kfOG5 . lxdfn, kxf8 / t/fO{sf k|fs[lts 56fx¿, ;'Gb/ / dgf]x/ b[iox¿sf] j0f{gn] ljj]Ro pkGof; pTs[i6 ag]sf] b]lvG5 . kl/jt{gf / ofofj/sf] ef]uljnf;, kl/jt{gf / uf]s'n …dfgjÚsf] cfTdLo k|]d, lgd{nfsf]  uf]s'n …dfgjÚk|ltsf] Psf]xf]/f] cfsif{0f, cfGtl/s åGå ;fy} ;dfh kl/jt{gsf] nflu kl/jt{gf, ofofj/, uf]s'n …dfgjÚ, 8f= ;f}Gbof{ cfbL kfqx¿n] u/]sf] qmflGt, k/Dk/fk|ltsf] ljb|f]x / k|s[lttk{msf] e'msfj, efj's ;+j]bgf, :jlKgn cfsfª\Iff, cGd{'vL cfTdle/fd cfbLn] ubf{ dfgj ;+;f/ pkGof; :jR5GbtfjfbL aGg k'u]sf] b]lvG5 .
lj;ËltjfbL tyf cl:tTjjfbL k|j[lQsf cfwf/df klg dfgj ;+;f/ pkGof;nfO{ d"NofÍg ug{ ;lsG5 . nfdf] ;ª\3if{kl5 ;kmntf k|fKt x'b}g / s]jn lg/fzf, s'07f / lj;Ëltsf l:ylt b]vf k5{ eg] ToxL g} lj;Ëltjfb xf] -;'j]bL@)^$M@(%_ . b]zsf] /fhgLlts cj:yf, ufpn]x¿sf] bogLo l:ylt, cJojl:yt ;x/Ls/0f cfbLn] ubf{ kl/jt{gdf s]xL lj;ª\ultsf /]vfx¿ b]Vg ;lsG5 . 8f= ;f}Gbof{df cfÏgf] k|]dLn] wf]sf lbP kl5 slxNo} ljx] gug]{ ;ª\sNk ug'{ / nf]Ug] dfG5]x¿nfO{ ljZjf; gug'{ lj;ËltjfbL ;f]r xf] . lzIfs ofofj/ klg Ps} 7fpdf a:g g?rfpg] lj;Ëlt / hLjgk|lt lg/fz eO{ rf/}lt/ lx8\g ?rfpg] kfq xf] . hLjgk|ltsf] cf:yf, cl:dtfsf] nflu  ;ª\3if{, ;+:s[lt / b'is[ltx¿k|lt cfGtl/s ljb|f]x, ljkl/t of}g ef]usf] cg'e"lt cfbL k|j[lQx¿ cl:tTjjfbcGtu{t kb{5g\ -;'j]bL  @)^$M##)–##$_ . lvgf}/Ln] ofofj/;u u/]sf] ef]uljnf; / k|fKt ;Gt'i6L, t[lKt, kl/jt{gfsf] cfdfn] u/]sf] hLjg ;ª\3if{, kl/jt{gf ljleGg ;d:ofnfO{ e]mNb} Pp6f ;kmn cf/f]xL aGg', k|wfgdGqL x'g' / j[4f>d lgdf{0f ug'{ cfbL p;df cl:tTjjfbL r]t h'/d'/fPsf] b]lvG5 . 8f= ;f}Gbof{df lj;ª\ultjfbL ;f]r eP klg cfÏgf] ;Dk"0f{ ;DklQ afncf>dnfO{ x:tfGt/0f ug'{, z/L/ bfg ug{sf;fy} k|efgdGqL eP/ ljleGg dxŒjk"0f{ sfd ug'{n] p;df klg cl:tTjjfb e]6\g ;lsG5 . To;}n] o; pkGof;sf kfqx¿ lj;ª\ultsf] af]w ePkl5 cl:tTjtkm{ pGd'v ePsf kfOG5g\ . c? kfqx¿ klg hf]z, hfu/ k|z:t ePsf] b]Vg ;lsG5 . To;}sf/0f lj;ª\ultjfbL tyf cl:tTjjfbL k|j[lQ dfgj ;+;f/ pkGof;df /x]sf] b]lvG5 .
gf/LjfbL :j/x¿ dfgj ;+;f/ pkGof;df emlNsPsf] kfOG5 . d'Vo kfqx¿ g} gf/L ePsf]n] gf/LjfbL ljrf/x¿ u'~hfodfg ePsf] ljj]Ro pkGof;df gf/L :jtGqtf, gf/L cl:dtf, n}ª\lus e]befjsf] lj/f]wcfbLh:tf k|j[lQx¿ /x]sf] b]lvG5 . kl/jt{gf Pp6f lgDgjuL{o gf/L eP/ ljZjljVoft ePsL 5] . ;jf{]Rr lzv/ ;u/dfyfsf] ;kmn cf/f]x0f u/]sL pm Pp6f ;kmn k|wfgdGqL ag]/ pbfx/0f ag]sL 5] . 8f= ;f}Gbof{ klg To:t} csf]{ pbfx/0f xf] . pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] dfgj ;+;f/ pkGof;df gf/Ln] u/]sf] ;ª\3if{ / k|fKt ;kmntf, pgLx¿sf] ;f]r ljrf/ k'?ifsf] ;dfg /x]sf] b]vfO{ gf/L / k'?if ;dfg x'g\ eGg] ljrf/ JoQm u/]sf] kfOG5 .
dfgj ;+;f/ pkGof;df kfqx¿sf] cfGtl/s / afx\o b'j} dgsf] lrq0f u/]sf] kfOG5 . pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] dgf]ljZn]if0ffTds tj/af6 kfqsf dgsf kqx¿ s]nfpg] k|of; u/]sf] b]lvG5 . lvgf}/Lsf] dgdf p7]sf] cfGtl/s / afxØ t/ª\ux¿, kl/jt{gfdf uf]s'n …dfgjÚk|lt p7]sf leqL dgsf lh1f;fx¿, k|]dLn] 5f]8]/ hfbf k|]ldsfsf dgdf pAh]sf lj5f]8sf If0fx¿cfbLnfO{ dgf]ljZn]if0ffTds k4ltaf6 /fO{n] ljj]Ro pkGof;df k|:t't  u/]sf 5g\ .
;du|df ;/0f /fO{sf] dfgj ;+;f/ pkGof;n] cfnf]rgfTds oyfy{jfbL wf/fcGtu{t /x]/ k|ultjfbL d"No dfGotfnfO{ klg JoQm u/]sf] kfOG5 . o; pkGof;df oyfy{jfb, dgf]lj1fg, :jR5Gbjfb, cl:tTj tyf lj;ª\ultjfb, cltoyfy{jfb, gf/Ljfb cfbL jfbx¿ e]6\g ;lsG5 .
;du|df /fhgLlts, cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts, k|]d–k|0fo, qmflGt, wd{, ;+:sf/, kl/jt{g cfbL ljifoj:t'nfO{ lgtfGt df}lns 9Ëdf pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] dfgj ;+;f/ pkGof;df lrlqt u/]sfn] g]kfnL pkGof; ;flxTodf pkGof;sf/ ;/0f /fO{sf] dxŒjk"0f{ e"ldsf /x]sf] b]lvG5 .
                                                        ;/0f /fO{sf] cfVofgsfl/tf
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f} kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6 .



;/0f /fO{sf syfx¿sf] d"NofÍg
                                                                     

—ls/0f k/fh'nL
;/0f /fO{n] cfÏgf syfx¿df xfd|} ;dfh / To; j/k/sf ljifoj:t'nfO{ k|:t't u/]sf 5g\ . /fO{n] cfÏgf syfx¿df ;fdflhs, cfly{s, ;f+:s[lts, /fhgLltscfbL ljifoj:t'sf] rog u/]sf 5g\ . pgsf …laxfgsf] k|tLIffdfÚ, …Anfsaf]8{, rs / 8:6/Ú, …/d]zaxfb'/Ú, …k|]/0ffsf] ;fgf] lemNsf]Ú cfbL syfx¿ ;fdflhs ljifoj:t'df cfwfl/t /x]sf 5g\ eg] …kfksf] lg/Gt/ qmldstfÚ, …clGtd :jLsf/f]lQmÚh:tf syf /fhg}lts ljifoj:t'df cfwfl/t /x]sf 5g\ .
/fO{sf s'g} syfx¿df lj;ª\ltjfbL, cl:tTjjfbL tyf dgf]j}1flgs lrGtgsf] k|efj k/]klg To;n] alnof] u/L :yfg hdfpg ;s]sf] b]lvb}g . To;}n] ;fdflhs oyfy{jfbL, lj;ª\ultjfbL, cl:tTjjfbL, dgf]j}1flgs syfsf] wf/df pleg vf]h]tf klg pgsf ;du| syfdf /d]z ljsnsf] k|efj k/]sfn] pgnfO{ ;dfhjfbL oyfy{jfbL syfsf/sf] ¿kdf lng ;lsG5 . pgL o; o'usf ;a} lsl;dsf ;Gbe{ / kl/j]znfO{ cfÏgf] syfdf c6fpg] k|of; u5{g\, o'u r]tgf eg]{ u5{g\ .
pgsf tL ;du| syfx¿sf] ljifoj:t' ;fdflhs w/ftnaf6 l6lkPsf b]lvG5g\ . ljz]ift tNnf] ju{, zf]liftju{ / ;LdfGtLs[tju{sf kIfdf pgsf] n]vgL e'ms]sf] kfOG5 . pgsf] …laxfgsf] k|tLIffdfÚ syfdf Pp6f ul/a kl/jf/sf] sf?l0fs hLjg k|:t't ub}{ ul/a, zf]lift, kLl8tx¿n] ul/aL, zf]if0f, cGofo, cTofrf/ ;xg'k/] tfklg Pslbg lgZro g} gof laxfg cfpg] cfzf syfsf/n] JoQm u/]/ k|ultjfbL b[li6sf]0f k|:t't u/]sf 5g\ . …/d]zaxfb'/Ú syfsf] gfos /d]zsf dfWodaf6 g]kfnL ;dfhsf ul/a JolQmx¿n] ;w} ul/aLdf g} hLjg JotLt ug'{ k/]sf] oyfy{ k|:t't ul/Psf] kfOPsf] 5 . Pp6f lzIfssf] dfld{s sxfgLnfO{ …Anfsaf]8{, rs / 8:6/Úsyfsf dfWodaf6 k|:t't ul/Psf] 5 . …v/fa ;f]rfOÚ syfdf …jgsf] af3n] vfg' sxf 5 dgsf] af3n] vfG5Ú eGg] pvfgnfO{ k|:t't ug{ …dÚkfqsf dgdf cg]s v/fa ;f]rfOx¿ k|j]z u/fOPsf 5g\ . …ha 3fd 8'Ag nfU5Úsyfdf ul/a / tNnf] ju{sf dflg;x¿ lbge/ c;kmn k|of;x¿ ug]{ / a]n'sf ePkl5 ef]lnsf] 3fdsf] em'Nsf];u} cfÏgf] ;kmntfsf] ;'?jft x'g] sNkgf ug{ yfN5g\ eGg] s'/f p7fOG5 . …>flkt o'usf cbgf lhGbuLx¿Ú syfdf of] o'usf dfG5]x¿ ul/a, b'MvL, zf]lift, kLl8t ePsfn] of] o'u g} abNg kfP x'GYof] eGg] ljrf/ k|:t't ul/Psf] kfOG5 . …kfksf] lg/Gt/ qmldstfÚ syfdf syfsf/n] Pp6f ;fwf/0f dflg; ljleGg lgx' agfO{ /fhgLltsf] 7"nf] kbdf k'Ug] / To;sf] kl5 nfUg] g]kfnLx¿sf] rl/q pb\3f6g ul/Psf] kfOG5 . …k|]/0ffsf] ;fgf] lemNsf]Ú syfdf dflg;n] cfk"meGbf ;fgfaf6 klg k|]/0ff kfpg ;S5 eGg] s'/f 7"nLn] ;fgf] s]6f]af6 k|]/0ff kfPsf] b]vfP/ JoQm ul/Psf] 5 . …clGtd :jLsf/f]lQmÚ syf hgcfGbf]ng efu @sf] ;dodf n]lvPsf] P]ltxfl;s dxŒjsf] syf ePsf] s'/f /fO{;usf] e]6jftf{df JoQm u/]sf 5g\ . o; syfdf hgtfsf] kIfdf n8\g]x¿sf] hlxn] klg ljho x'g] ljifo k|:t't ul/Psf] 5 .
                             ;/0f /fO{sf] hLjgL, JolQmTj / s[ltTj— Ps cWoog
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f} kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6


—xl/nfn kf08]
;du|df ;/0f /fO{sf syfx¿sf] cWoog ljZn]if0f ubf{ ;fdflhs w/ftnaf6 ljifoj:t' p7fg ePsf b]lvG5g\ . d'VotM ;dfhjfbL oyfy{jfbL wf/fnfO{ cjnDag u/L syfx¿sf] /rgf ug]{ /fO{sf syfx¿df cGofo cTofrf/df lklN;Psf tNnf]ju{ zf]lift ;LdfGts[t ju{cfbLsf] kIfdf jsfnt ul/Psf] x'G5 .  tTsflng ;dosf] oyfy{ j:t'l:yltnfO{ ljleGg kfqx¿sf] dfWodaf6 syfsf/n] JoQm u/]sf] b]lvG5 .  syfsf/ ;/0f /fO{n] laxfgsf] k|tLIffdf syfdf Pp6f ul/a kl/jf/sf] sf?l0fs cj:yfsf] lrq0f ub}{ zf]lift, kLl8t, ul/a, b'MvLx¿n] ljleGg cGofo, cTofrf/, zf]if0f, pTkL8g ;xg' k/]klg Ps lbg cjZo ul/asf] lbg lkm5{ / gof laxfg cjZo cfp5 eGg] ;dfhjfbL oyfy{jfbL ljrf/ k|:t't u/]sf 5g\ . dflg;x¿ lgolt lgb[i6 x'G5g\ / ;dfhdf ul/a JolQmx¿ ;w} ul/aLd} hLjg JotLt ug'{ kg]{ oyfy{ /d]zaxfb'/ syfdf k|:t't ul/Psf] kfOG5 . /fO{sf] Anfsaf]8{, rs / 8:6/ syfdf Pp6f lzIfssf] dfld{s cj:yfsf] lrq0f ug'{sf ;fy} p;sf OR5f cfsfª\Iffx¿ slxNo} k"/f gx'g] ljrf/ /x]sf] kfpg ;lsG5 . v/fa ;f]rfO syfdf …jgsf] af3n] vfg' sxf 5 sxf, dgsf] af3n] vfG5Ú eGg] pvfgnfO{ k'li6 ug{ vf]lhPsf] b]lvG5  / kfqsf] dgdf cfPsf]  v/fa ;f]rfOx¿nfO{ jf:tljs ¿kdf lbPsf] kfOG5 . dflg;x¿ PSnf] jf k'm;{b ePsf] ;dodf ljleGg ;dodf ljleGg gsf/fTds / c;fGble{s ljifox¿n] k|>o kfp5g\ eGg] ljrf/ v/fa ;f]rfO syfdf syfsf/ /fO{sf] kfOG5 . /fO{sf] csf]{ syf >flkt o'usf cbgf lhGbuLx¿df o; o'usf dflg;x¿ ul/a, b'MvL, zf]lift, kLl8t ePsfn] o'u g} abNg kfP x'GYof] eGg] ljrf/ syfsf/sf] /x]sf] b]lvG5 . >Ldfg / >LdtLaLrsf] emu8fnfO{ ;fdfGo ¿kdf lng'k5{ eGg] wf/0ff klg o; syfdf syfsf/sf] /x]sf] 5 . ha 3fd 8'Ag nfU5 syfdf c;kmn ul/a kfq ef]lnsf] 3fdsf] e'mNsf];u} cfÏgf] ;kmntfsf] ;'?jft x'g] sNkgf u5{ eGb} pHHjn eljiosf] cfzfdf /dfpg] o'jfx¿sf] ;d:ofx¿nfO{ lbzflgb]{z ul/Psf] kfOG5 . g]kfnsf] hgcfGbf]ngsflng ;dosf] ;fdflhs, cfly{s, /fhgLlts l:yltsf] ;hLj lrq0f kfksf] lg/Gt/ qmldstf syfdf syfsf/ /fO{n] u/]sf] kfOG5 . k|]/0ffsf] ;fgf] lemNsf] syfdf syfsf/ /fO{n] law'jf dlxnfsf] dgdf plAhPsf] b'Mv, j]bgf, p;n] ef]Ug' k/]sf] kL8f ;fy} 7"nf dflg;n] cfk"meGbf ;fgfaf6 klg k|]/0ff kfpg ;S5 eGg] s'/f 7"nL kfqn] ;fgf] s]6faf6 k|]/0ff kfPsf] b]vfP/ JoQm ug{ vf]lhPsf] 5 . clGtd :jLsf/f]lQm hg cfGbf]ng efu—@sf] ;dodf n]lvPsf] pTs[i6 syf xf] . hgtfsf] lxtdf n8\g]x¿ hf] sf]xL klg ljho x'g] ljifo o; syfdf k|:t't ul/Psf] 5 . ;du|df /fO{sf syfx¿n] g]kfnL ;dfh, kl/j]znfO{ glhsaf6 5'g ;s]sf] b]lvG5 . b'O{ bzseGbf cufl8sf syfx¿ / jt{dfg cj:yfdf n]lvPsf syfx¿df leGgtf eP klg ljifoj:t' eg] ;fdflhs g} /x]sf] 5 . /fO{sf] ;kmn kIf eg]sf] o'ur]tgfsf] 5fof lrq b]vfpg] xf] . To;sf/0f ;/0f /fO{ g]kfnL ;flxTosf] cfVofgsf] syf lawfdf k|ultjfbnfO{ cfTd;ft u/L syfx¿ /rgf ug]{ dxŒjk"0f{ syfsf/ x'g\ . pgsf] of]ubfg g]kfnL ;flxTodf ct'ngLo 5 .
                                                       ;/0f /fO{sf] cfVofgsfl/tf
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f} kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6


clGtd :jLsf/f]lQm
-syf ;ª\u|x_
                                                                                —;femf k|sfzg
o;df ;ª\u[lxt k|foM syfx¿ ;fdflhs ;d:ofd} s]lGb|t 5g\ . /fhgLlts If]qdf b]lvPsf lj;ª\ult, k];fut wd{, hLjgk|ltsf] df]x / cfzfjfb, ;fdflhs lqmofsnfkdf kl/j]zn] kf/]sf] k|efj, dfgjLo cfTd;Ddfgh:tf ljifoj:t'dfly n]vssf] df}lns k|:t'ltn] syfTds ¿k / 9frf /f]rs agfPsf] 5 .
;ª\u|xsf syfx¿sf] z}nL / k|:t'lt cfsif{s 5 . ;a} syfx¿ clGjltd"ns tx;Dd k'u]sf 5g\ .
clGtd :jLsf/f]lQm-syf ;ª\u|x_ sf] e"ldsfaf6


;/0f /fO{sf lgaGwx¿sf] d"NofÍg

                                                                             —ls/0f k/fh'nL
lgaGwsf/sf] ¿kdf ;/0f /fO{sf kRrL;j6f lgaGwx¿sf] ;ª\u|x ;fyL @)^$ ;fndf k|sflzt ePsf] 5 . o; leqsf lgaGwx¿df /fO{n] cfÏgf j}rfl/s wf/0ffx¿ JoQm u/]sf 5g\ . ;fyL lgaGwdf /fO{n] k|To]s dflg;sf ;fyLx¿ cjZo x'g] / tL ljleGg k|s[ltsf x'g] ljifo k|:t't u/]sf 5g\ . pgL ;Dk"0f{ g]kfnnfO{ Pp6f 3/ / g]kfnLnfO{ Pp6f kl/jf/ dfg]/ lgaGw n]Vg] lgaGwsf/ x'g\ . g]kfnLx¿ kl/>dL ePsfn] l56} ;d[l4sf] af6f]lt/ nDsg] ljrf/ k|:t't u/]sf lgaGwx¿ n]v]sf 5g\ . pgsf lgaGwdf g]kfnLx¿sf cfvf cfkm} gem's]/ / /fhg}lt1x¿n] e'msfPsf s'/f k|:t't u/]sf 5g\ . k|To]s JolQmdf b]z, hgtf / cfkmGtx¿sf k|lt s'g} g s'g} bfloTj /xg] s'/f klg lgaGwdf k|:t't ePsf 5g\ . pgsf lgaGw ;dfh;]jfnfO{ d'Vo ljifoj:t' agfPsf klg 5g\ h;df b]znfO{ ;dfh;]jLx¿sf] vfrf] /x]sf] ljifo k|:t't ul/Psf] 5 . pgsf lgaGwx¿df /fhg}lts ljifoj:t'x¿ k|:t't ub}{ c;t\ /fhgLltsf] lj/f]wdf cfjfh a'nGb u/fpg cfu|x ul/Psf ljifo klg ;dflji6 5g\ . o; b'lgofdf h'g;'s} s'/f klg gSsnL ePsf] ljifo pgsf lgaGwdf k|:t't ePsf] kfOG5 . oL lgaGwx¿df …d]/f] 3/ d]/f] kl/jf/Ú, e'ms]sf cfvfx¿Ú, lrgf? Dflg;x¿Ú cfbL kb{5g\ .  cfh k'/fgf s'/fx¿df w]/} kl/jt{g eO;s]sf] ljifo klg pgn] cfÏgf] lgaGwx¿df k|:t't u/]sf 5g\ / Pp6f ul/asf] k"/} lhGbuL b'Mv} b'Mvdf lat]sf] s'/fx¿ k|:t't ePsf 5g\ . /fO{sf lgaGwx¿df k|s[ltsf] ;'Gb/ jftfj/0fdf /Dg] dflg;sf] k|j[lQdf kl/jt{g cfP/ cfhsf] k|ljlwsf] ljsf;;u} cfw'lgstftkm{ 9lNsPsf] ljifo klg k|:t't ePsf 5g\ / /fO{sf] lgaGwdf k'/fgf gof k':tfdf x'g] lj;ª\ultnfO{ klg ljifoj:t' agfPsf] b]lvG5 . pgsf lgaGwdf cfhsf] sf]nfxndo jftfj/0fdf htftt} xTof, lx+;f, cftÍ eO/x]sf] ;d;fdlos ljifo k|:t't ePsf] 5 / dfG5] lrGtfdf k/]sf] ljifo k|:t't ul/Psf] kfOG5 .
/fO{sf lgaGwx¿df dfG5]sf] Ps k6s kfPsf] hLjgnfO{ cfgGbk"j{s latfpg' kg]{ s'/f klg k|:t't ul/Psf kfOG5g\  . /fO{sf lgaGwdf hLjg oxL xf] eg]/ eGg g;lsg] cj:yf /x]sf] s'/f k|:t't ub}{ JolQm, :yfg / ;docg';f/ hLjgnfO{ x]g]{ b[li6sf]0fdf leGgtf /xg] oyfy{ k|sfzg ePsf] kfOG5 . pgsf lgaGwdf cfhsf dflg;x¿ h'g;'s} ljifodf klg u'gf;f] ug]{ t/ To;sf] ;dfwfgtk{m gnfUg] s'/f k|:t't ul/Psf] kfOG5 . pgsf lgaGwdf cfhsf] ;+;f/df sxL klg ;'v, zflGt / cdgr}g gePsf] ;do;fdlos jf:tljstf k|:t't ub}{ dfG5]n] sNkgfd} eP klg /dfpg' kg]{ ljrf/ JoQm ePsf] kfOG5 . pgsf lgaGwdf ;a}sf cGgbftf eP/ klg ls;fg ul/a / ef]sf x'g] cj:yf /x]sf] s'/f k|:t't ub}{ o:tf dxfg\ ls;fgx¿sf] p4f/ x'g'kg]{ ljifo k|:t't ul/Psf] 5 . pgsf lgaGwdf of] ;+;f/ e|ddf g} c8]sf] ljifo k|:t't ub}{ oxf ;a} s'/fdf e|d /x]sf] s'/f k|:t't u/]sf 5g\ . dfG5]sf] k"j{hGd / k"gh{Gd, of] ;[li6 ;a} e|d /x]sf] s'/f lgaGwsf] ljifo /x]sf] 5 . /fO{sf lgaGwdf hf]sf]xL dfG5]sf] dg ;w}+ 56kl6 /xg] ljifo k|:t't ePsf] 5 . o:t} cGo lgaGwdf dfG5]sf] hGdb]lv p;sf] hLjg ofqf ;'? x'g] / clGtd la;f}gL cyf{t d[To'df k'u]/ ofqf k"/f x'g] ljifo k|:t't ub}{ o;aLrdf s}of}+ 3'DtL / df]8x¿ kf/ ug'{ kg]{ s'/f d'Vo ¿kdf cfPsf kfOPsf 5g\ . To:t} ;a} dflg;x¿n] Pslbg clGtd la;f}gLdf k'Ug}kg]{ oyfy{ klg lgaGwx¿df JoQm ul/Psf] kfOG5 . oL lgaGwx¿df  …u'gf;f] lsg <Ú, …sNkgfsf] cfsfzÚ, …dgsf] 56kl6Ú, …e|dÚ, …clGtd la;f}gLÚ d'Vo 5g\ .
 ;/0f /fO{ g]kfnL ;flxTodf  jx'lawfdf snd rnfpg] ;dsfnLg ;dodf k|ltefsf ¿kdf b]vf k/]sf x:tfIf/ x'g\ . pgL xfd|} ;dfhdf /x]sf ;fdflhs, cfly{s, /fhg}lts, ;f+:s[lts cfbL ljifoj:t'nfO{ cfÏgf /rgfdf k|sfz kf5{g\ . pgsf] n]vgL g]kfnL ;flxTosf] k|ultjfbL wf/fcGtu{t /x]sf] b]lvG5 . pgL ;/n efiffsf k|:tf]tf / pkdfx¿ e/]/ /rgf ug]{ ;flxTosf/ x'g\ . pgsf] ;flxToofqfn]  cfh rn]sf ;flxlTos df]8x¿ k5Øfpg], rn]sf wf/fx¿df aUg] k|of; / ;donfO{ e]6\g] hdsf{] u/]sf] 5 .
            ;/0f /fO{sf] hLjgL, JolQmTj / s[ltTj— Ps cWoog
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f} kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6


—8f= v]d bfxfn
;/0fs'df/ /fO{ -@))$_ sf] k|Wofkg k];fdf nfdf] ;do lat]sf] xf] . /fO{sf] n]vgdf k|fWofks x'g'eGbf cufl8sf] ljBfyL{ hLjg pmhf{ ePsf] kfOG5 . k|Wofkg k];fdf nfu]/ lrGtgsf] ulx/fOnfO{ lj:tf/ ub}{ nu]/ Pp6f uDeL/ uBdf xft xfNg] /fO{n] k|ultjfbL jf oyfy{jfbL lgaGwx¿;u ldNg] nIf0f ePsf cToGt 5f]6f / s]xL nfdf cfsf/sf  lgaGw l;h{gf u/]sf]] kfOG5 h;sf] efiffz}nL ;/n / ;/; klg 5 .
;fyL -lgaGw ;ª\u|x+_ sf] e"ldsf af6

नोदनिधि बराल
सरण राई यथार्थवादी–प्रगतिवादी धाराका निबन्धकार हुन् । उनको साहित्ययात्रा वि. सं. २०२२ को दैलो पत्रिकामा प्रकाशित भ्रम शीर्षकको कविताबाट प्रारम्भ भएको हो । कविता विधाबाट प्रारम्भ भएको उनको साहित्ययात्रा निबन्ध, कथा र उपन्याससम्म विस्तारित भएको छ । सरण राईले आफ्नो साहित्ययात्राका क्रममा समाजका यथार्थ घटनाहरुलाई मुख्य विषयवस्तु बनाएका छन् । उनका निबन्धहरूमा यथार्थता उद्घाटन भएको हुन्छ । उनका निबन्धमा बौद्धिकताको प्रयोग पनि भएको पाइन्छ । समाजका विकृति र विसङ्तिप्रति व्यङ्ग्यात्मक प्रस्तुति गर्ने शिल्प पनि राइृका निबन्धमा भेटिने महत्वपूर्ण पक्ष हो । समाजका जल्दाबल्दा समस्याहरूलाई आफ्ना निबन्धमा प्रस्तुत गर्दै ती समस्याहरूको निराकरण गर्नु उनको निबन्धगत प्रवृत्ति हो । राईका निबन्धमा समाज सभ्य, समुन्नत र संवेदनशील हुनुपर्ने आग्रह पाइन्छ । समाजबाट नराम्रा कुराहरू हटाएर विकृति र विसङ्तिको अन्त्य गर्न सकेमा सबल र सक्षम राष्ट्र निर्माणमा टेवा पुग्ने कुरा पनि राईले आफ्ना निबन्धमा प्रष्ट पारेका छन् । समाजमा अन्याय, अत्याचार, दमन, शोषण तथा उत्पीडनको उल्लेख गर्दै यस्ता विकृति र विसङ्गति सहन बाध्य मानिसहरूप्रति विशेष सहानुभूति राख्नु उनको निबन्धकारिता हो । समाजमा शोषक र शोषित वर्गका वीचमा द्वन्द्व देखाई शोषित तथा पीडित वर्गको विजउ अनि शोषक वर्गको पराजय देखाउने प्रवृत्ति सरण राईमा पाइन्छ । आफ्नो योग्यता र क्षमता अनुसारको रोजगारी पायन तथा सम्मानित जीवन यापन गर्न पनि वर्गरहित समाजको आवश्यकता पर्ने विचार राईको निबन्धको विषयवस्तु हुन्छ । सामाजिक विषयलाई लिएर निबन्ध लेख्ने राईका निबन्धमा आलङ्कारिक, सहज र सरल भाषाशैलीको प्रयोग भएको छ ।
सरण राई नेपाली साहित्यका वहुमुखी व्यक्तित्व हुन् ।उनले निबन्ध बाहेक कथा, उपन्यास र कविता बिधामा पनि कलम चलाएका छन् । उनका १६वटा कथाहरूको सङ्ग्रह अन्तिम स्वीकारोक्तिमानव संसार उपन्यासजस्ता कृतिहरू प्रकाशित भएका छन्  ।
निबन्धकार सरण राईको निबन्ध यात्रा २०२०को दशकपछि प्रारम्भ भएको हो । सरण राई आत्मपरक निबन्धकार हुन् । निबन्धको शीर्षक चयन गरी त्यसै शीर्षकमा केन्द्रित रहेर आफ्ना मनका लागेका कुराहरू प्रस्तुत गर्नु आत्मपरक निबन्धको विशेषता हो । साथी निबन्ध सङ्ग्रहमा सङ्कलित पच्चीस ओटा निबन्धमा विविध विषयवस्तुलाई समेट्ने प्रयास  गरको छन् । उनका निबन्धको शीर्षक चयनमा विविधता पाइन्छ । विषयवस्तुमा पनि विविधता पाइन्छ । शीर्षक चयन, विषयवस्तु, प्रस्तुतिकरणको शिल्पशैली हादि कुरामा पनि राईका निबन्धमा विविधता पाइन्छ ।  त्यसैले राई विविध विषयमा निबन्ध रचना गर्ने स्रष्टा हुन् भन्न सकिन्छ ।
 साथी निबन्ध सङ्ग्रहमा सङ्कलित पच्चीस ओटै निबन्धका आयाम पनि असमान रहेका छन् । अनुच्छेदहरू पनि विशृङ्खलित तथा विविधतापूर्ण रहेका छन् । धेरै छोटा तथा लामा निबन्धहरू यस सङ्ग्रहमा रहेका छैनन् । सबै निबन्धहरू छोटा तथा मझौला आयाममा संरचित छन् । कुनै–कुनै निबन्धमा विधामिश्रण र काव्यात्मक भाषाको प्रस्तुतिकरण रहेको पाइन्छ । निबन्धका वीच–वीचमा गीतका टुक्राहरू, कविताका अंशहरू प्रयोग गर्ने प्रवृत्ति पनि राईका निबन्धमा पाउन सकिन्छ । छोटाछरिता शीर्षकको चयन गर्नु, शीर्षकमा केन्द्रित रहेर निबन्ध विस्तार गर्नु, आपूmले देखेका तथा अनुभव गरेका कुरालाई समेटेर निबन्ध्के स्वरूप प्रदान गर्नुजस्ता विशेषताहरूनिबन्धकारका निजी विशेषता हुन् भन्न सकिन्छ । यस्ता विविध कारणले गर्दा सरण राई उच्चबौद्धिक क्षमता भएका भावुक र कल्पनाशील एवम् गम्भीर रूपले आफ्नानिबन्धहरू प्रस्तुत गर्ने स्थापित विशिष्ट निबन्धकार हुन् भन्ने कुरा प्रमाणित हुन्छ ।
;/0f /fO{sf] निबन्धकारिता
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f} kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6



 



;/0f /fO{sf sljtfx¿sf] ljZn]if0f
—ls/0f k/fh'nL
;/0f /fO{n] ljleGg ljifoj:t'nfO{ cfwf/ agfP/ sljtfx¿ /rgf u/]sf 5g\ . ;/0f /fO{sf sljtfx¿df  /fli6«otf, dfgjtf / :jtGqtfsf :j/x¿ d'Vo ¿kdf Wjlgt x'G5g\ eg] csf]{lt/ /fhg}lts ljs[lt / lj;ª\ultx¿nfO{ k|sfzdf NofOPsf] kfOG5 . pgsf sljtfdf g}lts cfWoflTds lrGtgx¿ klg kfOG5g\ . pgsf] …xfdL nx/ xf}Ú sljtf b]zelQmsf] efjgfn] cf]tk|f]t ePsf] sljtf xf] . o; sljtfdf /fi6«k|]dnfO{ g} d'Vo ljifoj:t' agfOPsf] 5 
Hf:t}M  xfdL dfgjtfsf] uLt ufp5f}
       d]rL xfd|f] xf] clg dxfsfnL
       ;':tf xfd|f] xf]
       xfd|f] xf] nfvf}+ ;lxbx¿sf] /utn] /lËPsf] b]z

o:tf kª\lQmx¿df b]zk|]dsf efjgf cf]tk|f]t ePsf] kfOG5 .
/fO{sf] csf]{ sljtf …sl;Psf] d'¶L xfd|f] xf]Ú jL/tfk"0f{ efjx¿n] el/Psf] sljtf xf] . o; sljtfdf /fO{n] g]kfnLx¿ jL/ 5g\ eGg] s'/fnfO{ ljifoj:t'sf ¿kdf cufl9 ;f/]sf 5g\  
Hf:t}M  eflrPsf] kfv'/f xfd|f] xf]Og
       sl;Psf] d'¶L xfd|f] xf]
       clg
       kfgL h:tf kftnf k"j{ syfx¿ xfd|f xf]Ogg\
       /utn] /lËPsf] afSnf] Oltxf; xfd|f] xf] .
o; sljtfdf /fO{n] o:tf kª\lQmx¿sf] k|of]uåf/f g]kfnLx¿sf] jL/tfsf] syfnfO{ d"ntM ljifoj:t' agfPsf] kfOPsf] 5 .
slj /fO{sf] …dflg;Ú zLif{ssf] sljtfdf cfhsf] dfG5]sf] oyfy{ hLjgef]ufOnfO{ d"ntM ljifoj:t' agfOPsf] kfOG5 . o; sljtfdf cfhsf] dflg; dflg;x¿sf] e]ndf alu/x]sf], dflg;x¿sf] d]nfdf x/fO/x]sf, k|]d, dfof, df]xdf km;]sf] 5 / dfs'/fem} :jfyL{ x'g klg afWo  /x]sf] 5 . oL / o:tf ofjt\ s'/fx¿nfO{ sljn] o; sljtfdf ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf] b]lvG5 .
slj ;/0f /fO{sf] …/fhgLltÚ zlif{ssf] sljtf /fhg}lts ljifoj:t';u ;DalGwt sljtf xf] . o; sljtfdf sljn] /fhgLltsf ;t\ / c;t\ kIfnfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf 5g\ / xfdLx¿ /fhgLltsf] gfddf l/df]6sG6«f]nåf/f ;~rflnt ePsf / kmf]xf]/L /fhgLltdf nfu]sf 5f} eGb} /fhgLlt :jR5, s~rg, cl8s, lgisk6, :jfy{/lxt, t/n / ;an x'g'k5{ eGg] efj JoQm u/]sf] kfOG5  
h:t}M  6fpsf 6fpsfdf 6]s]/ e¥ofª pSng ;Sg'
       cfbz{ / l;4fGtsf] ds'G8f] le/]/
       cj;/jfbsf] es'G8f] v]Ng ;Sg'=
       =======================
       kmf]xf]/L /fhgLlt xf]— /fhgLlt .
       =================================
       lxdfnem} :jR5, s~rg / cl8u
       lgisk6, :jfy{/lxt, t/n t/ ;an
        ==================
       lk|o /fhgLlt xf]— /fhgLlt
slj ;/0f /fO{sf] …b]zsf] d'6'Ú sljtf b]zk|]dnfO{ d'Vo¿kdf ljifoj:t' agfOPsf] sljtf xf] . o; sljtfdf b]znfO{ vf]qmf] agfpg], 6'qmf agfpg] / r':g]x¿sf] lj?4 b]zeQmx¿ Ps eP/ cfjfh p7fp5g\ eGg] s'/fnfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf] b]lvG5 .
 slj ;/0f /fO{sf] …Pp6f b]zsf] syfÚzLif{ssf] sljtf b]zk|]dsf]  efjgfn] cf]tk|f]t ePsf] sljtf xf] . o; sljtfdf Pp6f b]zsf] hgtfnfO{ cfqmd0fsf/Lx¿n] cfqmd0f u/]/ nv]6] klg pgLx¿df b]zk|]d /lx/x]sf]  s'/f ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf 5g\   
h:t}M  cfÏgf] b]zaf6 csf]{ b]zdf nv]l6b} z/0ffyL{ eP
       csNkgLo b'Mv, oftgf, cTofrf/x¿ ;xb} uP
       tfklg
       To; b]zsf b]zjf;Lx¿sf] x[bodf
       pgLx¿sf] b]z x/fPg
o;/L o; sljtfdf b]zk|]dnfO{ g} d"ntM ljifoj:t' agfOPsf] b]lvG5 .
…ltdL / dÚ zLif{ssf] /fO{sf] csf]{ sljtf /fhgLlt;u ;DalGwt ljifoj:t' k|:t't ul/Psf] sljtf xf] . o; sljtfdf …ltdLÚ kfqn] e|dsf] v]tL u/]/ dfly k'u]sf] / …dÚ kfq rflx ;w} hgtfsf lgldQ df6fd} ;ª\3if{ ul//xg] s'/fnfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf 5g\ .
slj /fO{sf] sljtf…lnP/ hfg] s] xf]nf <Ú hLjg;TonfO{ lljifoj:t' agfP/ n]lvPsf] sljtf xf] . /fO{n] o; sljtfdf dfG5] hGdbf s]xL glnO{ hGdg]  / dbf{ klg s]xL gnfg] s'/fnfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf /f]rs 9Ën] k|:t't ug]{ k|of; u/]sf 5g\  
h:t}M  s] lnP/ cfPsf] lyP
       lnP/ hfg'kg]{ s] xf]nf
       lnP/ hfg ;lsg] s] xf]nf
       ;ayf]s oxL lyof]
       d]/f] xf] eGg] e|d kflnof]
       ;fyL
       cem} dnfO{ e|flGt 5
       cflv/, lnP/ hfg] s] xf]nf <
;/0f /fO{sf] …k|:tfljt /fli6«o ufgÚ df b]zelQmk"0f{ efjgfx¿ k|:t't ePsf b]lvG5g\ . o; sljtfdf b]zelQmsf] efjgf g} d'Vo ljifoj:t'sf ¿kdf /x]sf] b]lvG5 .
sljtfsf] d'Vo tŒj efj xf] h'g efjlagf sljtfsf] sNkgf klg ug{ ;lsGg . /fO{sf k|To]s sljtfx¿df s'g} g s'g} efj /x]sf] kfOG5 . /fO{sf] …xfdL nx/ xf}Ú sljtfdf g]kfnLx¿ b]zeQm /x]sf 5g\ eGg] ljrf/ tyf b]zsf nflu dg{ klg tof/ 5g\ h:tf ljifox¿ k|sfz ul/Psf 5g\  
h:t}M    >4f d'6'leq
         Gf]kfn xfd|f] k'0oe"ld xf]
         k|f0f xfd|f] k'0oe"lddf r9fOg] k"mn
o;/L o; sljtfdf b]zelQmsf] efjgf k|:t't ug'{ g} o; sljtfsf] d'Vo efj /x]sf] b]lvG5 .
 …sl;Psf] d'¶L xfd|f] xf]Ú sljtfdf sljn] g]kfnLx¿ axfb'/ 5g\ eGg] s'/f b]vfpg vf]h]sf] kfOPsf] 5 . o;df g]kfnLx¿ cfÏgf] b]zsf nflu Oltxf;b]lv n8\b} cfPsf / eljio;Dd nl8/xg] Ifdtfsf wgL 5g\ eGg] s/f d'Vo efjsf] ¿kdf b]vfpg vf]lhPsf] b]lvG5 .
…b]zsf] d'6'Ú sljtfdf slj /fO{n] cfh b]z 6'qmf6'qmf ePsf] 5 eGb} b]zdf /x]sf s'zf;sx¿n] b]znfO{ r';]/ vf]qmf] agfPsf 5g\ eGb} hgtfnfO{ b'Mv lbPsf ljifox¿ Pslbg ;a} g]kfnLx¿ PseO{ /fi6«sf] pGglt / k|ult ug]{ s'/fdf Ps b[li6 nufPsf] kfOG5  


;/0f /fO{sf] …d[To' af6fel/ k'mln/xg] x'G5Ú gfds sljtfdf d[To'sf] cfudg af/]df ;'Gb/ ax; u/]sf 5g klv{P/ a:bfa:b} d[To' cfpg] 5 eg]sf 5g  
h:t}M  klys, gem's d[To' l6Kg ofqfdf
       g/f]lsO+{ al9/x" cufl8 hLjg kydf
       lsgls d[To' ltd|fnflu af6fel/ ;w}+ k'mln/xg] x'G5 .
;/0f /fO{sf sljtfx¿df ljz]if u/L tNnf]ju{sf / ljleGg sf/0faf6 zf]lift kLl8t dflg;x¿k|lt ljz]if ;xfg'e"lt k|s6 ub}{ pgLx¿nfO{ hfu?s u/fpg] k|of; ul/Psf] kfOG5 .
Nfoljwfgsf cfwf/df /fO{sf sljtfx¿ x]bf{ pgsf sljtf d"ntM d'Qmnodf /lrPsf kfOG5g\ . /fO{sf k|foM ;a} sljtfx¿ b]zk|]dsf] efjgfn] cf]tk|f]t ePsf kfOG5g\ . pgsf sljtfx¿ jL//;n] el/Psf cf]hu'0fo'Qm klg b]lvG5g\ . b]zk|]d, dfgjtfjfb, :jtGqtf, ;dfgtf / e|ft[Tj pgsf sljtfdf kfOg] Wjlg /x]sf] b]lvG5 . zLif{sLs/0fsf cfwf/df x]bf{ /fO{sf ;a} sljtfsf zLif{sx¿ clew]ofTds ¿kdf cfPsf b]lvG5g\ . pgsf] …lnP/ hfg] s] xf]nf <Ú sljtfsf] zLif{s k|ZgfTds ¿kdf rog ul/Psf] b]lvPsf] 5 . sygk4ltsf cfwf/df /fO{sf sljtfx¿ x]bf{ k|ydk'?if sygk4lt / t[tLok'?if sygk4lt b'j}sf] k|of]u ul/Psf] kfOG5 .
oL sljtfsf] cfwf/df /fO{sf sljtfdf efj clxn]sf] dfgjr]tgf / ;do;usf] glhs /xg] lg/LIf0f Ifdtfsf] pknlAw ;Dk|]if0f ug'{ xf] . oL /rgfdf ;dosf cfwf/df dfgjn] ef]u]sf] si6 / ;f+;fl/s Jo:ttfdfly /fO{n] 6L7nfUbf] Joª\u u/]sf 5g\ .
            ;/0f /fO{sf] hLjgL, JolQmTj / s[ltTj— Ps cWoog
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f} kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6


यी पुस्तकहरु  निम्न पसलहरुमा पाइन्छ —     १. साझा पुस्तक पसलहरु 

२ . बिहानी प्रकाशन सहकारी संस्था, धरान
पुस्तकहरुको लागि सम्पर्क - सरण राई -०२५ ५२०७४२










बरु बौलाएको जिन्दगी राम्रो



dfG5] hLjgdf
Psk6s kSs} af}nfp5
Aff}nfpbf— pm slj aGg ;S5
af}nfpbf— pm k|]dL aGg ;S5
af}nfpbf— pm ck/fwL aGg ;S5
pm s] aG5÷ ag]sf] x'G5, /
af}nfxfkg slt cjlw;Dd /x]sf] x'G5
Tof] p;sf] ;frf] lhGbuL x'G5
Aff}nfxfkg
s;}sf] lhGbuLe/ /xG5
s;}sf] s]xL ;dodfq
af}nfxfkg ;dfKt ePkl5
dflg;
uf]?em} u[x:yLdf hf]ltg k'U5
uwfem} sfddf hf]ltG5
lkl;G5 Jofjxfl/s rSsLdf
ljr/f dflg; ;f; km]g]{ km';{b sxf====<
km';{b 5}g
gbLgfnf vf]nfx¿sf] snsn ;'Gg]
k"mn, k'tnL / k|s[ltsf] /ËLrËL x]g]{
k|]ddf ufOPsf uLtx¿ ;'Gg]
cfpbf lk9Lsf nflu Pp6f z[Ëfl/s k"mn /f]Kg]
lwSsf/ छ To:tf] sxfnLnfUbf]
s?0ffhgs x[boljbf/s lhGbuL dfG5]sf]
d/];dfg To:tf] lhGbuLeGbf
af}nfxfkgn] kf]ltPsf] lhGbuL /fd|f]
lsgls
hLjgdf Psk6s af}nfpg] 5'6 ;a}nfO{ x'G5 .


;fef/
;f/f+z cª\s % -@)^& j}zfv–c;f]h_

म तिमीलाई भेट्न आइरहेछु




k|tLIffdf ltd|f]
ltdL cfp5f} eg]/
rf}tf/Ldf, e~Hofªdf, 5xf/Ldf, clg
uf]/]6f], bf]af6f] / rf}af6f]df klv{a;] .
z/b laTof]
u|Lid / j;Gt laTof]
gof kfn'jf, d'gfdf km"n km'Nof]
kmlqmP/ em¥of]
klv{a;], klv{/x] efj's k|]dLem}
d"v{ eP/ d}n] ltdLnfO{ klv{a;]
df}sf klv{/xg] d d"v{ eP
To;}n]
ca d ;r]t ePsf] 5'
sfo/ df}sf kfpbf klg r'Sb5
d"v{ df}sf slxn] cfp5 egL klv{/xG5
kf}/vL df}sf gklv{ lg/Gt/ al9/xG5
k|flKt ;ayf]s xf]nf
k|flKt ;ayf]s gxf]nf
h] xf];\
hLjgsf] ho xf];\
k|tLIffdf hLjg u'hfg'{eGbf
d ltdLnfO{ e]6\g cfO/x]5'
;S5f} eg], a?
ltdL klg cufl8 ;/]/ cfpm .

;fef/
nIdL ;8ssf sljtf -5}7f} ;ª\sng_ @)%#


प्रस्तावित रास्ट्रीय गान



g]kfn ;'Gb/, zfGt, ljzfn
zflGt, ;dfgtf, Gofo emndn
/fli6«o cv08tfsf] em08f prfnL
/fi6« lgdf{0fdf h'6\5 g]kfnL

jL/ cd/ ;lxbx¿sf] alnbfg
o'u lgdf{tf g]kfnL hgtf dxfg\
g]kfnL d'6'df ;b}j /xG5 g]kfn
g]kfnL OR5f, dgsf] k'sf/ ho, ho, ho g]kfn

;a} g]kfnLsf] ;femf Kof/f] b]z
k|]d, ;befj, efOrf/fsf] kl/j]z
;u/dfyf em} ;jf]{RRf uf}/j lnO{
:jtGq, ;d[4,:jl0f{d g]kfn
/fi6« lgdf{0fdf h'6\5 g]kfnL
/fli6«o cv08tfsf] em08f prfnL
/fi6« lgdf{0fdf h'6\5 g]kfnL

g]kfn ;'Gb/, zfGt, ljzfn
zflGt, ;dfgtf, Gofo emndn
:jtGq,;d[4,:jl0f{d g]kfn
Hfo g]kfnL, ho ho ho g]kfn .     


 ;fef/
Anfi6 ,@)^# h]7 &

Saturday, August 27, 2011

तिमी र म

एक दिन
तिमी र म सँगै थियौँ
कल्पना गरिरहेका थियौँ
हामी युग युगान्तरसम्म  संगै हुने छौँ
एउटा सुगम ,सुनौला ,मनोहर संसारको सृष्टि गर्छौँ
अठोट गरेका थियौँ  | तर
युगको स्वार्थी वातावरणमा कसरी  हामी छुट्टिएर
एकले अर्कोलाई भेट्ने नसक्ने दुइ किनार भएर छुट्टियौँ
 छुट्टियौँ  अनि अहिले
तिमी बतासमा टेक्छौ
आकाशलाई मात्र हेरेर अक्कासिने उद्देश्य राख्छौ
म भुइमै टेकिरहेको छु | अनि
भुइमै बाँचिरहने साधारण मानिस हुन पुगको  छु |
तिमी  महानता बोधमा
महान्  महान्  कुराहरुले जेलिएर बस्छौ
हुन  सक्छ भने म जस्ता कैयौँ  निमुखा  साथीहरुको
काँधमा  चढ़ेर आकाशको फल टिप्न खोज्छौ
कुराहरुमा ए ! मेरा मित्र
तिमी कति महान्  देखिन्छौ
तिमी हामी जस्ता भुमिमा टेकेर उभिनेहरूलाई
गिल्ला  उडाएर बुझपचाएर हाँस्न सक्छौ
म कसरी भनु तिमी आकाशमा उडिरहेका छौ
माटो छाडेर हावामा फुल्ने प्रयत्न गरिरहेछौ
तिमीलाई थाहा हुनुपर्ने हो
आकाशमा उड़नेहरुलाई  पनि भुइमै फेरि  ओर्लनु पर्छ
माटोमै प्रत्येक फूलहरुले फुल्नुपर्छ
नक्कली दारा नङ्ग्राको खोजीमा तिमीले
मलाई / म जस्तै हजारौँ  मानिसहरुलाई बिर्सेर
नक्कली बाघ हुने प्रयत्नमा तिमी लागिसकेका छौ
अनि मलाई पनि नक्कली बाघ हुने सल्लाह दिन्छौ
हुन सक्छ भने  मलाई नै ढाल बनाएर
तिमी नक्कली लडाई जित्न चाहन्छौ
त्यसैले तिम्रो आँखामा
म एउटा सिपाही मात्र हु
तर म आफ्नै पाखुरीमा / आत्मा सम्मान साँचेर
माटोमै माटोको प्रेम गरेर बाँचेको छु
हाँसेको छु / रोएको छु माटोको प्रेमले
म आकाश हेर्दिनँ   अनि आकाशमा उड्ने
नक्कली पखेटा मलाई चाहिदैन
म मर्छु आम मान्छेहरु मरेको माटोमा
बाँच्नेछु तिनीहरुको दुख सुखमा
मलाई  फुल्न आकाश होइन
मेरै पसिना रगत आँसुले भिजेको माटो चाहिन्छ
माटोमै मेरो रहरको / मेरो बलिदानको
संसार छ / जीवन छ / अनि
माटोकै  निम्ति मेरो यो जीवन समर्पण छ |
तिमी र म
कुनै समयमा संयोगले भेट भएका
दुई किनार हौँ
अब छुट्टिएका छौँ
तिमी तिम्रो बाटोमा हिड्छौ
म मेरो बाटोमा हिड्दै हुनेछु
जब हाम्रो भेट हुने छ
पुरानो चिनजानको कुनै अर्थ हुने  छैन
हामी संग्राममा डटने छौ
हारजित निश्चित छ
सत्य र न्यायको पक्षमा लड्ने मेरो जितसित
अन्याय र अत्याचारसित  तिम्रो नाश हुनेछ |


साभार- अक्षलोक , वर्ष -२ अंक -२ (२०३९ )
सरण  राईको कविता हेर्न --  http://saranr.blogspot.com/



























































     

फेरी मिलन हुने छ

शुरु जहाँ उहीं अन्त
अनन्तबाट  आएर , अनन्तमै फर्किनु छ
आइसकेपछि धरतीमा  गर्जिनु छ
अनन्त अन्तरालमा  प्राप्त
जीवन दुन्दुभी बजाउनु छ
मुस्कानमा जीवन फुलाउदै
अनन्तमै फर्किनु छ |
विछोडको पीड़ा  सहँदै गर ...
प्रिय , अनन्त विछोडपछी
अनन्त कालक्रममा मिलन फेरी हुनेछ |


लक्ष्मी  सडकका कविता , तेह्रौ संकलन (२०६७ )


धरान

धरान
जसलाई केही दिन्छे
उसबाट केहि पाउदिन
जसबाट केही पाउँछे
केही दिन नसकी लज्जित हुन्छे
दिने र पाउने
मोलतोलको व्यापारमा
धरान
इनरुवा भएर निर्लज्ज शासन गर्न सक्तिन
पोखरा भएर
रूपको खेती गर्न सक्तिन
बिराटनगर भएर
सत्तामा पुग्न नसकेकी धरान
कुल्चिने पाइला भएकी छे
कुल्चिइने  पाईताला भएकी छे |

जसले जति कुल्चे पनि
बाँचिरहेकी  छे
बाँचिरहेकी हुन्छे ... मायालु धरान |


लक्ष्मी सडकका कविता ' बाह्रौ संकलन (२०६६ )




लिएर जाने के होला ?

म यहाँ यसरी हराएँ
जसरी  जंगलमा एउटा पात
जसरी मरुभूमिमा एउटा कण
जसरी अन्तराल समयमा एउटा क्षण
एउटा कणको के गणना
एउटा क्षणको के गणना
तर, साथी
कणहरुकै थुप्रो हो मरुभुमि
क्षणहरुकै अविरल प्रवाह हो समय
थोपाहरुकै  जमघट हो समुद्र
म एउटा थोपा सुकेर जाने
एउटा कण उड़ेर जाने
एउटा क्षण बितेर जाने

बिम्ब हु कि प्रतिबिम्ब
म ..... ?
के लिएर आएको थिएँ
लिएर जानुपर्ने के होला
सब थोक यहीँ  थियो
मेरो हो भन्ने भ्रम पालियो
साथी
अझै मलाई भ्रान्ति छ
आखिर , लिएर जाने के होला ?

साभार
उद्घोस , अंक -१ वष -१ (२०५८ )










कसिएको मुट्ठी हाम्रो हो

भाचिएको  पाखुरा हाम्रो होइन
कसिएको मुट्ठी हाम्रो हो
अनि पानी  जस्ता पातला पूर्व कथाहरु हाम्रा होइनन
रगतले रङ्गिएको बाक्लो इतिहास हाम्रो हो |

मात्र आकाश हाम्रो होइन
यसभित्रका हरिया धरतीहरु
असंख्य ताराहरु
अनि
आँसुमा डुबेका हरेक मुटुहरु
अनेक फराकिला छातीहरु हाम्रा हुन् |

मात्र  भावुकता हाम्रो होइन
कठोर व्यवहारिकता  हाम्रो हो
अनि
धुवा जस्तो उड़ेको अस्तित्व हाम्रो होइन
 ज्वाला भएर बलिरहेको जिन्दगी हाम्रो हो |
मात्र  खरानी हाम्रो होइन
 यसभित्र भएका मसिना झिल्काहरु
हामि भुल्दैनौ
सल्किरहेका कोइलाह्ररु , फिलिंगाहरु
जल्दो बल्दो ज्वालाहरु हाम्रा हुन्
 अनि फक्रिरहेका फूलका राता किरणहरु
हिउँद वर्षमा  रुझेका कलिला मुनाहरु हाम्रा हुन् |


भाचिएको  पाखुरा हाम्रो होइन
कसिएको मुट्ठी हाम्रो हो
अनि पानी  जस्ता पातला पूर्व कथाहरु हाम्रा होइनन
रगतले रन्गीएको बाक्लो इतिहास हाम्रो हो |

'पन्चामृत '(साहित्यिक मासिक )कार्तिक -मार्ग ,अंक-११-१२ (२०२६ )















Friday, August 26, 2011

हामी लहर हौ

असन्तुष्टि हामीभित्र
हामी अन्यायको बिरोधमा
शोषणको बिरोधमा  उभिन्छौ   माथा बनेर
छालहरु समुन्द्रको एक पछी एक
अनेक लहर भएर उभिन्छौ  |

झुल्किरहेको प्रभातको रातो घाम हेरेर
हामी आफूभित्र साहसको संचार गर्छौ
फैलिरहेको हिंसाको बिरोधमा
हामी मानवताको गीत गाउछौ
मेची हाम्रो हो अनि महाकाली
सुस्ता हाम्रो हो
हाम्रो हो लाखौ सहिदहरुको रगतले  रंगीएको देश
हाम्रो हो हजारौ हिमाल र पर्बतहरुले सुशोभित देश |

श्रध्दा मुटुभित्र
नेपाल हाम्रो पुण्यभूमि
प्राण हाम्रो पुन्यभुमिमा चढ़ाइने फूल
विकाशको खुड़किलाहरू एक पछी अर्को
क्रमस चढ़दै हामी उक्लिंछौ
रोइरहेकी आमाको आँसु हेरेर
हामी छोराको भविष्य कल्पन्छौ
बढिरहेको थिचो-मिचोको बिरोधमा
हामी अमर संधर्ष गर्छौ
ढ़ाकर हाम्रो हो अनि तोक्मा
खुकुरी हाम्रो हो
हाम्रो हो पसिना र रगतले मुछिएको जीवन
हाम्रो हो भोक र प्यासले रापिएको  कठॉर जीवन |


असन्तुष्टि हामीभित्र
हामी अन्यायको बिरोधमा
शोषणको बिरोधमा  उभिन्छौ   माथा बनेर
छालहरु समुन्द्रको एक पछी एक
अनेक लहर भएर उभिन्छौ  |

साभार - 'जनजागृति ' वष -१,अंक -१ (असोज २०२६ )




















दुइ दिनको जिन्दगानी





जीवन
म ताक्छु मुढो , बन्चरो ताक्छ घुडो

जिउने रहर
जान्छ गोठको बहर
आफैॅ  महादेव कसले दिने बर

 
रानी बनाउदा कानी
यस्तै रहेछ दुइ दिनको जिन्दगानी

जीवन _ जोड , घटाउ र भाग गर
मृत्यु _ हात लाग्यो सुन्य
जीवन र मृत्युको हिसाब _ आखिर सब बराबर
 

साभार - 'मानव संसार ' उपन्यास

अन्तिम सन्देश




वाक्य बसिसकेको छ
बोल्न त के
ओठ समेत चल्न सकेन
इशारा गर्ने सामर्थ्य  छैन
मुन्टो घुमाउन नसक्ता
नानी आँखाको घुमाएर, हेरेर
आँसु झार्न चाहन्छ होला
जीवनले साथ नदिँदा
आँसु आँखामा जम्न सकेन
आँसु समेत झार्न सकेन
अन्तिम क्षण–अन्तिम बेला
कठैबरा ! बिचरा !!
अन्तिम सन्देश भन्न सकेन /बोल्न सकेन
संकेतले पनि व्यक्त गर्न सकेन ...च्च..च्च...
अन्तिम बेला अन्तिम सन्देश छो..छोडन सकेन ।

धरान
http://samakalinsahitya.com/index.php?show=detail&art_id=2513

समकालीन साहित्य
.

Wednesday, August 24, 2011

देशको मुटु

आज देश
केहि ठुला टुक्राहरुमा बिभाजित छ
जुन प्रत्येक टुक्राहरु एक एक ठुला-बडाको भागमा परेको छ
अंश- बन्डा
धनको भाग - बन्डा  यसरि भएको छ कि
लाग्छ, देश ठुलो पाउरोटी हुन् गएको छ
जसले जति ठुलो टुक्रा निल्न सक्छ , निले हुन्छ
जो जति धेरै मोटाउँ न सक्छ , मोटाए हुन्छ
जसले  जति धेरै चुडाएर  बेच्न सक्छ , बेचे हुन्छ
मोटाउने, निल्ने र बेच्ने क्रममा
देश जीवित भएर बाँच्ने भए  यसको मुटुमा
प्रत्येक टुक्राका प्रत्येक ठुला-बडाले एक एकवटा पिन घोप्दै
देशको मुटुलाई छिया छिया पार्दा निस्केको आवाजसंगै
आफ्नो बीरत्व , पुरुषार्थ  र साहसको गीत गुन्जाउने थिए
जुकाले झैँ देशको रगत चुसेर आफ्नो महानताको बिगुल बजाउने थिए
आफ्नो  चातुर्य, विवेक र देशप्रेमको तथाकथित इतिहास
देशको मुटुबाट बगेको रगतले लेख्न लगाउने थिए
अनि , टी. बी. र क्यान्सरले खाइसकेको देशको छातीमाथि उफ्रदै
ताण्डव न्रित्य  गर्दै
जसको भाग उनीहरुले लुटेर खाए
जुन  देशवासीहरुलाई चुसेर खोस्टो झैं बनाए
उनीहरुको  बिरुध्द जहिल्र पनि
जस्तो सुकै अस्त्र -सस्त्रको प्रयोग गरेर लडन परे पनि
युध्दको  एकतर्फी घोषणा गर्दै
देशको मुटुमा घोपीएको पिन हातमा उजाउदै
लाखौ  पीडित मुटुहरुमा घोप्न जाइलाग्ने थिए
लाखौ शोषित मस्तीश्कहरुमा हमला गर्न जाइलाग्ने थिए
लाखौ शोषित हातहरुलाई वशिभूत पार्न जाइलाग्ने थिए
फलस्वरुप , लाखौ मुटुहरुबाट बगेको रगतले
लाखौ वशीभुत हुन् नसकेको हातहरुको स्वतन्त्रताले
नंया बिहान जन्माई सकेको हुनेछ
नयाँ  जीवन निम्त्याई सकेको हुनेछ
र  त्येतिबेला , देश टुक्रा टुक्रामा बिभाजित हुनेछैन
देशको मुटुमा पिन घोप्ने
अर्काको भाग खोसेर आफु मोटाउने पध्दति रहने छैन
र, त्येस  बेला _
देश, माटो, हावा., पानी सबै सबैको साझा भैसकेको  हुनेछ
सबै देशवासीको मुटु साझा मुटु भैसकेको हुनेछ
सबै सबैको रक्तको साझा थोपा भैसकेको हुनेछ  |



साभार
'उत्साह ' पुर्नाङ्क  ४८ (२०४४)






































मृत्यु बाटाभरि फुलिरहने हुन्छ

जीवनको
माधुर्य, तृप्ति र पुर्णता खोजि गर्दै
आशाको आकाशमा उड्दै
फुल झैं कहिले म मुस्कुराउँछु
पुर्ण स्वाद जीवनको लालशा बोक्दै
निराशाको पोखरीमा डुब्दै
फुल झैं कहिले म ओईलाउँछु , तर फेरी
अलौकिक उज्यालोको लागि
अनन्त शान्तिका लागि
दान्को झैं आफ्नै मुटु मसाल झैं बालेर हेर्दा
आफूभित्र एउटा भ्रान्तिको संसार देख्छु
भ्रमको रमझम परिणतिमा रमाईरहेको
भुलिरहेको म मेरो मानिस पाउँछु आफूभित्र
जब मृत्यु बोकेर हिडिरहेको म
मृत्यु टिप्न लालायित हातहरु पसारेर
घोप्तिन्छु मृत्यु टिप्न
तब मृत्यु मेरो कानमा साउती गरेर भन्छ
पथिक, नझुक मृत्यु टिप्न यात्रामा
नरोकिई बढीरह अगाडी जीवन पथमा
किनकी मृत्यु तिम्रालागी बाटाभरि सधैं फुलिरहने हुन्छ |
  
  
 साभार
मधुपर्क  बर्ष -२५, अङ्क -१, पुर्णाङ्क - २७६ (जेठ, २०४९